Breaking News

नेपालका कम्युनिष्ट पार्टीहरुमा : कुन समयमा कसको नेतृत्व (फोटो सहित)

By Peoplesdailynepal

April 09, 2018

लेखक : भीम कार्की

२००६ साल वैशाख १० गते (१९४९ अप्रिल २२ तारिख ) मा कलकत्ताको मोहन वगानमा विधिवत रुपमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना भयो । यस भन्दा अगाडी पनि नेपाली युवा विद्यार्थीहरुले विभिन्न भारत र नेपालका स्थानमा माक्र्सवादी अध्ययन समूहहरु बनाएका थिए । भारतका विभिन्न स्थानमा भारतीय कम्युनिष्ट पार्टी र त्यहाँका कम्युनिष्टहरुको संगतले धेरै युवाहरु कम्युनिष्ट पार्टी र माक्र्सवादप्रति आकर्षित भएका थिए । जे होस सबै खालका अध्ययन मण्डल र कम्युनिष्ट राजनीति प्रति आकर्षितहरु सम्पूर्णलाई भेला गर्न नसके पनि काठमाण्डौंमा रहेका केही उत्साही युवाहरुले राणा शासनको कष्टसाध्य समयमा स्पष्ट दृष्टिकोण, नीति, कार्यक्रम सहित पार्टी उदेश्य स्पष्ट किटान गरेर कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना भएको थियो ।

कम्युनिष्ट आन्दोलन अत्यन्तै तिव्रता पूर्वक अगाडी वढीरहेको थियो । जनतामा पार्टीप्रति विश्वास भरोसा र समर्पण थियो । जनताको ठूलो पक्तिंलाई पार्टीमा गोलबन्द एकाकार गर्दै लैजानुपर्ने थियो । जनताको पक्षमा, राष्ट्रियताको पक्षमा, सामाजिक, आर्थिक, साँस्कृतिक परिवर्तनको पक्षमा कम्युनिष्ट पार्टीले अग्राणी भूमिका निर्वाह गरिरहेको थियो । त्यसलाई विश्वासको वातावरण सिर्जना गर्न पार्टीको नेतृत्व एक ढिक्क, एकजुट, एकमत भएर लाग्नु पर्ने थियो । आन्दोलनमा छिरेको संसोधनवादी, पलायनवादी, षडयन्त्रकारीलाई जितेर जनताका वास्तविक सेवकहरुले नेताहरुले आन्दोलन विकास गर्नुपर्ने थियो । तर छोटो समयमा नै पार्टीभित्र नीति, कार्यक्रम र नेतृत्वलाई लिएर वादविवाद मतभेदहरु हुन थाले । त्यसलाई विधिसम्मत छलफल गरी ढुङ्गो लगाउनु पर्ने थियो । त्यसलाई पनि व्यवस्थित तरिकाले आन्तरिक जनवादको प्रयोग गरी हल गर्न लाग्नु पर्ने थियो । अनुभवको कमीले हो या राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्र्रिय विभिन्न कारणले होस, त्यस्तो व्यवस्थापन भएको देखिएन । पार्टीभित्र वादविवाद, मतभेदलाई स्वस्थ्य ढंगले संचालन गर्न नसकेको कारणले कम्युनिष्ट पार्टी भित्र मतभेदहरु एकपछि अर्को गरी बढ्दै गएको देखिन्छ ।

६८ औं वर्ष पुरा गरी ६९ औं वर्षमा नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलन प्रवेश गर्दै छौ । यस अवधीमा आन्दोलनभित्र धेरै आरोह–अवरोह आए । आन्दोलन निरन्तर रुपमा अगाडी बढ्यो । जनताको पक्षमा धेरै उपलब्धी हासिल भएको छ । कम्युनिष्टहरुको पक्षमा स्पष्ट बहुमतको स्थितिमा जनमत छ, तर पनि कम्युनिष्ट पार्टीहरु एकताबद्ध हुन सकिरहेको अवस्था छैन, हिजोदेखि आजसम्म विभिन्न कम्युनिष्ट पार्टीहरु विभिन्न विचार लिएर जनताको पक्षमा काम गरिरहेका छन् । आ–आफ्ना कार्यनीति लिएर जनता बीचमा पुगेको अवस्था छ । यस अवधीमा कुन पार्टीको नीति, विचार, कार्यक्रम के रह्यो भन्ने सवालमा छलफल गर्दा निकै लामो बहस छलफल चलाउनुपर्ने हुन्छ, अहिले त्यो पाटोलाई थाती राख्दै हामी यो ६९ वर्षमा कति कम्युनिष्ट पार्टी जन्म भए ? कति पार्टी फुटेर के के पार्टी बने ? ती पार्टीको मुख्य नेतृत्वमा को रहनु भयो ? कसले त्यो पार्टीको नेतृत्व गर्नुभयो ? यस विषमा टिपोटको रुपमा छोटो चर्चा गर्ने जमर्को गरिएको छ । यसमा पार्टीको मुख्य पद महासचिव, महामन्त्री, अध्यक्षमा को को रहनु भयो ? यस विषयमा केही जानकारी गराउने, खोज्ने पढन रुची भएका साथीहरुलाई यसो सानो विषयवस्तु हुनेछ भन्ने विश्वास लिएको छु । झण्डैं यस अवधीमा ५० पटक कम्युनिष्ट आन्दोलनमा फुट आएको छ, एकीकरणको अभियान पनि तिव्र ढंगले अगाडी बढेको छ । अब जनताको पक्षमा राष्ट्रको पक्षमा जनजिविकाको सवालमा, आर्थिक समृद्धि र उच्च जीवनस्तर निमार्ण गर्ने पार्टीको अहिलेको आवश्यकता हो, झिना मसिना, टुटे फुटेको कम्युनिष्ट पार्टी होइन, सिङ्गो कम्युनिष्ट पार्टी अहिलेको आवश्यकता हो । यही काममा हाम्रो योगदान हुनेछ र सही विचार र नेतृत्व भएको पार्टीलाई बहुमतका साथ स्थापित गर्नु हाम्रो कर्तव्य हो । कम्युनिष्ट पार्टीको नेतृत्व कसले कुन समयमा गर्नुभयो ? चर्चा गरौं ।

१) पुष्पलाल श्रेष्ठ

 

 

२) मनमोहन अधिकारी

३) केशरजंङ्ग रायमाझी

४) तुल्सीलाल अमात्य

 

५) मोहनविक्रम सिंह

 

६) मोहन वैध

 

७) नारायणमान विजुच्छे

 

 

८) विष्णुबहादुर मानन्धर

 

९) कृष्णराज बर्मा

 

 

१०) निर्मल लामा

११) सि.पि. मैनाली

 

१२) झलनाथ खनाल

१३) मदन भण्डारी

 

१४) माधव नेपाल

१५) साहना प्रधान

 

 

१६) बलराम उपाध्याय

१७) बामदेव गौतम

 

१८) रुपलाल विश्वकर्मा

 

१९) श्याम प्रसाद शर्मा

 

२०) पुष्पकमल दाहाल

 

२१) बाबुराम भट्टराई

२२) चन्द्रदेव जोशी

 

 

 

२३) चित्रबहादुर के.सी.

 

२४)  नन्दकुमार प्रसाई

 

 

२५) शम्भुराम श्रेष्ठ

 

२६) कृष्णदास श्रेष्ठ

 

 

२७) भक्तबहादुर श्रेष्ठ

 

२८) नरबहादुर कर्मचार्य

 

 

२९) रुपचन्द्र विष्ट

 

३०) डि बि सिंह

३१) मणि थापा

 

 

३२) मातृका यादव

 

३३) रामसिंह श्रीस

 

 

३४) प्रभुनारायण चौधारी

 

३५) नेत्र विक्रम चन्द “विप्लप”

 

३६) के.पी. ओली

 

माथि उल्लेखित नेताहरु र पार्टीहरुका बारेमा छोटो चर्चा गरियो । यो विभिन्न काल खण्डमा भएका घटनाक्रम र अहिलेको वस्तुगत स्थिति पनि हो । कम्युनिष्ट आन्दोलनमा मुख्य गरी नेकपा (एमाले)को भूमिका २०४६ अधि र पछि पनि प्रमुख बनेको छ । २०५२–२०६२ सम्म माओवादीको शसस्त्र आन्दोलनले प्रभाव पा¥यो । त्यस समय अन्य पार्टीका गतिविधि केही सुस्त देखिए पनि शान्तिपूर्ण जनआन्दोलनबाट लोकतन्त्रको स्थापना र संविधान सभाबाट राजतन्त्रको अन्त्य भयो । पहिलो संविधान सभाले संविधान जारी गर्न नसके पनि दोस्रो संविधान सभाले संविधान  जारी गरेको छ । अब यसको कार्यन्वयनको पाटो चुनौती पूर्ण छ । यस काममा पनि कम्युनिष्ट पार्टीको भूमिका मुख्य हुनेछ । विश्वको उत्कृष्ट मध्यको एक र समाजवाद उन्मुख संविधान कार्यन्वयन गरी राष्ट्रलाई विकसित बनाई जनताको जीवनस्तर समृद्ध बनाउने काममा कम्युनिष्ट आन्दोलनको मूल प्रवाह नेकपा (एमाले) को काँधमा गहन जिमेवारी थपिएको छ । यस काममा हामी सबैले सहयोग गर्नु अहिलेको मुख्य काम हो । नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई एकीकृत बनाउदै समृद्ध राष्ट्र निर्माण गर्ने र खुसी नेपाली बनाउने कार्यमा अगाडी बढौँ ।

सन्दर्भ सामग्री :–